Driemaandelijks tijdschrift van het Studie

Mocht u tot nog toe nagelaten hebben uw ledenbijdragen voor 2016 te vereffenen, dan kan dit alsnog via overboeking van minimum 29 € op onze rekening. In ruil daarvoor ontvangt u dan alsnog het Jaarboek Joris van Severen 2016– het 20e al – tegen de ledenprijs. Vereffening graag via onze rekening IBAN: BE71 0001 7058 1469 – BIC: BPOTBEB1 t.n.v. Studiecentrum Joris van Severen, Paddevijverstraat 2, 8900 Ieper.

Deze prestigieuze uitgave is nog maar beperkt voorradig. Deze uitgave in album-formaat met DVD-bijlage waarop historische Verdinaso- en Jong-Dinaso-filmen naast beelden van een bedevaart naar de graven van Joris van Severen en Jan Ryckoort, wordt u portvrij toegezonden na overboeking van 55 € (ledenprijs) of 65 € (niet-leden) op de hierboven vermelde rekening van het Studiecentrum te Ieper.

Onderstaande tekst ontleenden we aan een anno 1934 in Nederland verschijnend tijdschrift, dat ‘Nederland’ als titel had. Het biedt een beeld van hoe toen aldaar tegen het Verdinaso aangekeken werd en welke verwachtingen het opriep. We pasten enkel de spelling aan.

“Een Vlag waait open over 't Dietse Land: een vlammend teken. Het oranje brandt rondom het witte wiel, waarin geheeld de krachten staan, die een verdeeld en aan zichzelf vertwijfelend, oude Volk herscheppen, dat het lééft onder Gods schoon gewolk, in trouw en vrede."

Dit zijn de woorden die het begin vormen van het spreekkoor, door Wies Moens, de Vlaamse dichter, de Nederlandse dichter, geschreven, uit de volheid van zijn hart: ter ere van Dietsland en van een jonge beweging waarin heel Vlaanderen opgaan zal naar de overwinning; naar de wedergeboorte. Joris van Severen stichtte het Verbond van Dietse Nationaal Solidaristen op de puinen van een afgebrokkeld en stuk-gekankerd Vlaams-Nationaal kasteel dat stuk móést gaan omdat men onderaan de muren gaten kapte.

Als de jeugd in Vlaanderen niet meer weet waarheen zij zich wenden moet, omdat aan alle kanten de wegen tot voortgang zijn afgesloten, komt, als steeds, het redmiddel voor de goedwillende, graag-strijdende jongeren van een land dat het waard is om voor te kampen. De vlam van het Vlaams-Nationalisme, van de “Vlaamse beweging", is uitgedoofd. De vlam moest doven omdat ze geen voedsel meer kreeg. De vergiftiging van de volksziel kwam ditmaal niet van de Franse kant, maar uit Vlaanderen zélf

De Vlaamse politiek had vele harten veroverd en er was saamhorigheid in de gelederen. Deze solidariteit uitte zich in de jaarlijkse bedevaart naar de graven van de IJzer, waar, torenhoog, het monument verrees. Het IJzerkruis, symbool van de wederopstanding van een volk dat zijn doden eren wilde. Iedere Vlaming droeg het zijne bij om het prachtige bouwwerk te helpen oprichten. En de mensen kwamen met hun vlaggen en strijdbanieren getrokken naar de velden waar het bloed der Vlaamse jongens vloeide, in de vier lange jaren van de oorlog. Thans is het monument klaar. Maar nu is het Vlaams-nationale ideaal, dat de Vlamingen hun symbolisch IJzermonument deed bouwen, gedood en het zal niet meer terugkeren in de oude vorm. En gelukkig! Want dit nationalisme werd tot pacifisme en het idealistisch-pacifisme tot plichtsverzaking, ontrouw en grenzeloze weekheid. De jaren gaan snel — en er is nu welhaast niets meer over gebleven van het Vlaams-nationalisme dat voortkwam uit het activisme in de laatste jaren van — en in de eerste jaren na de oorlog. In de januari-aflevering van dit maandblad hebben wij in het kort deze strijd getekend. Het is goed dat het activisme, dat het Vlaams-nationalisme er was. Het was de historische groei van een beweging — die weliswaar dood moest lopen, maar die de Vlaamse jongeren ervaringen leerde — en die een grondslag legde voor de nieuwe tijd die thans aanvangt. De jeugd van een land stond op — en twee bewegingen ontstonden. Daar werd dan het eerst gevormd: de rode jeugd, opgenomen binnen het kader der socialistische partij. Het gebroken geweer kwam er aan te pas en de jongeren leefden weldra, zoals in alle landen waar het socialisme, het marxisme, bloeide, van haat en waandenkbeelden, opgesloten in een demoraliserende, democratisch-rotte partijleer die geen leer was; slechts een belangenprogramma voor de rode leiders die het Vlaamse Volk uitkleedden en bedrogen, Het is goed, het is voldoende zelfs, om te weten wat de marxisten in de staat België konden “presteren". Voor mij ligt een lijst der stakingen in België, voor het strijdblad der Dietse Nationaal Solidaristen verzameld door Juul Declercq. In de periode van 1 december 1932 tot 1 oktober 1933, kwamen in het hele land 96 stakingen voor, waarvan er 1 door de arbeiders werden gewonnen .... Hier hoeft niets meer bij gezegd te worden. Dit is de manier waarop de “leiders" van de Belgische werkliedenpartij de weg banen naar een “betere" toekomst. Met dit beeld voor ogen kunnen de arbeiders uit het gehele land, en voornamelijk de Vlaamse arbeiders, weten waarheen ze gaan. Dit ontzettende fiasco van de stakings-apostelen bewijst ten volle de onmacht van het marxisme. En, wanneer deze onmacht nog niet zo belangrijk mocht zijn, zéér belangrijk is het bedrog waaraan de arbeiders onder de partijleiding blootstaan. De mislukking van deze reeks stakingen verbittert de arbeiders — en weinig is nodig om deze arbeiders met een paar brallende redevoeringen tot een nieuwe staking te dwingen die dan wéér wordt verloren. Verloren, omdat het partijensysteem en de klassenstrijd niet meer meekunnen. Hoe kan men iets voor een deel van een volk winnen met een verouderd strijdmiddel dat heeft afgedaan? Dit is de onmacht en de leugen van het marxisme waaraan het Vlaamse volk bloot stond, verscheurd als het was door een eindeloze, onderlinge twist. Hieraan stond de jeugd bloot, omdat er geen tegenwicht was tegen dit marxisme. Tot dat Joris van Severen in 1931 zijn Verbond stichtte. Het Verbond van Dietse Nationaal Solidaristen, waarin het beste deel van de Vlaamse jeugd zijn plaats vinden moest. Tussen het rode socialisme en het oranje-wit-blauwe Nationaal Solidarisme wordt het restje van het democratisch nationalisme platgedrukt. Dit Verdinaso nu is ingesteld om geheel Dietsland te omvatten. Dus een beweging, uitgaande van een Vlaams initiatief, zowel voor Noord- als voor Zuid-Nederland. “Het Vlaams-Nationalisme", zegt het program der Dinaso's, “is in wezen, kan niet anders zijn dan: Nederlands, Diets Nationalisme". Het Vlaams nationalisme zou dus zijn een Nederlands nationalisme, hetgeen de jaren door al sterk tot uiting kwam in de Groot-Nederlandse, Vlaamse beweging. Is het nu echter omgekeerd óók juist dat het nationalisme in Noord-Nederland, dat zich manifesteert in onze nationalistische bonden en verenigingen, óók het Vlaamse nationalisme omvat? Wij geloven het niet. Op enkele uitzonderingen na, is Noord-Nederland, “Holland", nog afkerig van de Vlaamse gewesten en de Vlaamse inwoners. Ook in Noord-Nederland werken krachtig enkele afdelingen van het Verdinaso, maar hun strijd is wanhopig moeilijk. De Dinaso's in Holland immers, moeten de Hollanders twee geheel nieuwe begrippen leren. Dat is in de eerste plaats het begrip “Dietsland" en in de tweede plaats de leer van het Nationaal Solidarisme. Behalve de zuivere Groot-Nederlandse gedachte, die nog vreemd is voor 90 % van de inwoners van Noord-Nederland, en die zich hier aan ons voordoet, niet als “Groot-Nederland", maar als “Dietsland", is er dan het Nationaal Solidarisme dat vanuit Vlaanderen tot ons komt. Afgezien van het feit dat dit Nationaal-Solidarisme zich wèl geheel aanpast bij de Katholieke gedachtensfeer der Zuid-Nederlanders, maar niet aantrekkelijk zal zijn voor de “vrijgevochten" protestanten, de Geuzen, uit het Noorden van Nederland, blijft er nog een, misschien schijnbare, moeilijkheid, hoofdzakelijk een gevoelskwestie, die echter blijken zal onoverkomelijk te zijn. Hiermede bedoelen wij: Vlaanderen gaat ons hier voor; Vlaanderen sticht bezuiden de landsgrens een beweging, die werkelijk voortkomt uit de harten en de zielen van de Vlaamse mensen, en tracht die naar Noord-Nederland over te brengen, over te planten. Dit zal onmogelijk blijken te zijn. Niet omdat Vlaanderen onze mindere is; niet — of althans niet geheel — door het geloofsverschil, maar door verschil van mentaliteit die niemand ontkennen kan. Een Noord-Nederlandse beweging zou evenmin met succes “ingevoerd" kunnen worden in Vlaanderen. Want, de Vlaamse mentaliteit is hoofdzakelijk afkomstig uit de Vlaamse beweging, uit het Vlaams-Nationalisme, dat ongetwijfeld zijn goede werk heeft gedaan, maar dat aan ons, Noord-Nederlanders, geheel voorbij is gegaan. Wie niet gevoeld heeft, meegestreden en meegeleefd heeft met den kamp in Vlaanderen, op zijn minst van na de oorlog tot nu toe, staat vreemd tegenover de Vlaamse mentaliteit. En op deze mentaliteit, die dus voortkwam uit een strijd waar wij — ten onrechte — buiten stonden, berust de geest van het Nationaal Solidarisme. Het zal onmogelijk blijken te zijn, die geest in Noord-Nederland aan te kweken.

Uit het vorige nummer, uit het 1e artikel over Vlaanderen, halen wij aan: “Dan valt de scheiding tussen Noord en Zuid (na de afscheiding der Zuidelijke gewesten die Oranje in de steek laten). En in het Zuiden is er géén die durft die muur omver te stoten. Vlaanderen gaat rusten, moede en suf na de jaren van bloei en voortdurende strijd, terwijl een frisse, krachtige Noord-Nederlandse republiek zich door den vijand heen breekt onder de leiding der Oranjes." Wij kunnen in zekere zin nu het omgekeerde schrijven. Noord-Nederland kan met Vlaanderen niet mee, omdat de Vlaamse gewesten ditmaal midden in een strijd staan waarvan het Noorden zich niets aantrekt. En in deze kwestie durven wij ook voor de toekomst geen voorspelling te maken. Bovendien is daar nog in deze de moeilijkheid van de noodzakelijke afscheiding van Vlaanderen dat zich los zal moeten rukken uit het Belgisch Staatsverband. Tegelijkertijd zal dan de aansluiting bij Noord-Nederland moeten plaats hebben, wanneer tenminste het Noorden óok klaar zou zijn voor de Dietse staat, voor Dietsland, met de voorbereiding der Nationaal-Solidaristen. Ook hieraan geloven wij niet. Vlaanderen is met het Nationaal-Solidarisme het Noorden zóver vooruit, dat “inhalen" van het Noorden welhaast onmogelijk is. Bovendien werkt in Noord-Nederland de krachtige beweging der Nationaal-Socialisten van Ir. Mussert, en wederom lijkt het ons uitgesloten dat het Dinaso deze N. S. B. zou kunnen verdringen. Afscheiding van Vlaanderen en aansluiting van de Vlaamse provinciën bij het Noorden zou een oorlog ten gevolge kunnen hebben in Europa. Immers, de zaak is hier anders dan de verhouding Duitsland—Oostenrijk. Men vergete niet dat Vlaanderen vast ligt in de Belgische Staat en dat België op zijn beurt weer aan Frankrijk geankerd is. De oplossing zou alleen gezocht kunnen worden in een gelijktijdige afscheidingswil van Vlaanderen èn van het Walenland; waarbij Vlaanderen dan naar het Noorden gaan zou en Wallonië zich bij Frankrijk zou aansluiten. Dit lijkt fantastischer dan het is. Immers, een dergelijke beweging: “Wallonië bij Frankrijk terug", bestaat! Hierdoor zou de Belgische Staat vanzelf verdwijnen. Het is inderdaad een Europees vraagstuk, die afscheidingskwestie - en, het spijt ons dat wij het moesten constateren, het Dinaso houdt met de boven besproken moeilijkheden tè weinig rekening. Men werkt op het ogenblik voor de vorming van een krachtige kern, die de grondslag zal zijn voor de grote Dietse beweging.

En er gaat tóch zo'n onnoemelijke kracht uit van die jeugdgroep in Vlaanderen, die strijdt onder de Dinaso-banier. Van Severen koos zijn kleuren voor die banier: oranje, wit, blauw. In een oranje veld een witte cirkel, waarin staan afgebeeld: een ploeg en een rad, symbolen van de Dietse landbouw en nijverheid; symbolen van de werkkracht van een volk. En daarvoor een zwaard, om het hoogste goed te verdedigen. Die vlag is opengewaaid over het land, over Vlaanderen — wanneer wij Noord-Nederland er nu buiten houden — en het moet gezegd worden dat er een alleszins grote kracht uitgaat van dit jonge verbond. Met het Dinaso kwam de geest van dapperheid en energie weer over Vlaanderen, na de jaren van democratisch verval. De jeugd van Vlaanderen bouwt hier een nieuwe beweging die, hetgeen ze bewezen heeft bij de stormaanvallen van het marxisme in Gent en Brussel, de rode terreur met goed succes kan weerstaan. Het Dinaso trok de arbeider; het gaf den volksjongen zijn land en zijn idealen weer; zijn liefde voor de arbeid en zijn geloof in rechtvaardigheid en vrede. Het Dinaso bracht de student weer dichter bij de belangrijke taak van het leven in Vlaanderen, Het Dinaso, tenslotte, maakte een eind aan de dancingjeugd, aan het danskroeg-nationalisme in Vlaanderen, Geen jazz van negers, geen zotte tango-dansen van dronken Zuid-Amerikanen en Spanjaards; geen gebroken-geweertjes-pacifisme en dwaze weekheid. Maar een levend, kerngezond Vlaams lied en een schallende lach. Dinaso trekt voort en ként zijn taak. Kent zijn vrienden en vijanden. Vrienden: geheel het Nederlandse volk, in Noord-Nederland, in Vlaanderen en in een deel van Frankrijk, het gebied om Duinkerken. De vijanden volgens het Verdinaso-programma:

a) De vreemden, die de integriteit en de gezondheid der natie bedreigen en aantasten. Op dit ogenblik in de eerste plaats: de Fransen, Walen en Franskiljons. b) De machten die de natie willen beheersen om eigen voordeel: het geld en de vrijmetselarij. c) de machten die de natie ondermijnen of zoeken uiteen te rukken: het liberalisme; het partijenstelsel; het marxisme en de klassenstrijd-propaganda; de materialistische levensbeschouwing in al haar uitingen.

De Staat, die gebouwd wordt door de Nationaal-Solidaristen, is de Dietse Volksstaat, die gevestigd is op rechtvaardigheid en die zijn hoogste taak vindt in het bevorderen van den opgang aller leden der Dietse Natie naar de vervolmaking hunner zedelijke persoonlijkheid; in het scheppen en in stand houden van de goede verhoudingen, welke veilig stellen voor een ieder: de bereiking van zijn eindbestemming, zijn eeuwig Goed: God, Bron van alle Recht en van alle Orde. Dit is, in 't kort, het hoge doel der Dinaso's. Zullen zij het bereiken? Zeker is, dat de Dinaso-geest onverwoestbaar sterk leeft in de harten der jonge Vlamingen. Wie over de landwegen de militianen ziet marcheren kan niet ontkomen aan de sterke indruk van krachtige discipline, voorbeeldige tucht en bereidheid tot offeren. Hier marcheert, zoals in alle fascistische bewegingen, de arbeider naast den student; de rijke naast den arme. Door het Verdinaso werd in de Vlaming het geloof in rechtvaardigheid, geluk en vrede herboren. Vooral in de jongen Vlaming, die, zoals honderdduizenden jongeren uit al heel de wereld, geen toekomst meer zag; geen God, geen geluk en geen geloof, werd de leer van het Verdinaso een vlam die hoog oplaait; die hem moed en vertrouwen geeft.

Een Dinaso, Leo de Roover, kon in het strijdblad “Hier Dinaso!", in oktober 1932, schrijven: “Want het leven is voor ons, als voor geen ander, barmhartig geweest. Vermetel en onontkoombaar heeft het ons gedwongen, in de onnoemelijke goorheid en kleinheid van de hedendaagse tijd groot te worden, en hoog te moede, al de krachten van onze ziel op te stoten, tot het verwinnen van waarden die onvergankelijk zijn." Deze Leo de Roover kon het uiten. Zijn kameraden-Dinaso's kunnen het misschien niet, maar zij voelen allen hetzelfde in hun hart. Bij deze overwinning van de Vlaamse jeugd is het geen wonder dat de Kunst opbloeit en wordt onder de handen van de jonge letterkundige, van den schilder en beeldhouwer. Wij bedoelen hiermee niet dat ieder Vlaams kunstenaar een Dinaso is! Maar de nieuwe geest die over Vlaanderen en over heel de wereld gaat — de geest die brandt en rijpt in de harten van de jongeren en van vele ouderen die terugkeerden op de weg van het platte marxisme en de domme democratie — pakt ook de kunstenaar beet. Weten zij het in Holland wel dat er in Vlaanderen jonge letterkundigen leven en werken waaraan de Noord-Nederlandse kunstenaars een voorbeeld kunnen nemen?

Hoe kent men Gerard Walschap in Noord-Nederland? Wat leest men, en vooral: hoe leest men hem? Maakte men kennis met Raymond Brulez, met Willem Putman, Maurits Roelants, Ernest van der Hallen en Theo Bogaerts, om er maar enkele op te noemen? Zo neen, dan wordt het hoog tijd dat Noord-Nederland daarmee begint. Het nieuwe Nederland dat, evenals Vlaanderen, worstelen moet met een funest-materialistische geest, voortgekomen uit het marxistisch socialisme, behoort het leven te volgen van de vijf miljoen Nederlanders, die werken bezuiden de willekeurig getrokken Staatsgrens.

“Een vlag waait open!" Het is het symbool van het nieuwe leven in de Vlaanderens, al is ieder nieuw leven niet direct onder invloed van het Verdinaso. Bij de literaire opkomst van het nieuwe Vlaanderen zullen wij ons thans alleen bepalen tot de jonge schrijver Theo Bogaerts.

In dit begin van de twintigste eeuw gaat de zon op over een land dat, sterker dan menig ander land, lijden moest onder een ziekelijk verval. Vlaanderen verheft zich.

De liefde van een volk maakt Vlaanderland groot en machtig. Worde dit heerlijk streven, deze ontzaglijke worsteling van een volk ons bekend, want: “Een vlag waait open”.

(*) Emiel Jozef Corneel Buysse (Terneuzen, 15 oktober 1910 – Sint-Andries-Brugge 9 augustus 1987) was een Nederlands-Vlaamse auteur.

Bron: Nederland jrg 86, 1934 [volgnr. 2], pp. 220-230. Geraadpleegd op Delpher op 30-08-2016, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=dts:929002:mpeg21

Het Studiecentrum Joris van Severen is een vereniging die de studie naar de persoon en de ideeën van Joris van Severen (1894-1940) wenst te bevorderen. In de loop van de afgelopen decennia is daartoe een archief aangelegd rond Joris van Severen en zijn bewogen politieke loopbaan, in het bijzonder het Verbond van Dietse Nationaal-solidaristen (Verdinaso). Dit archief is in 2000 overgedragen aan de universiteitsbibliotheek van de Katholieke Universiteit Leuven en werd aldaar ondertussen grotendeels geïnventariseerd door dr. Bart Coppein.

Het doel van de archiefoverdracht was om de wetenschappelijke studie over Joris van Severen en het Verdinaso te stimuleren. Het Studiecentrum wil deze studie actief gaan bevorderen door het instellen van een scriptieprijs voor studenten, waar een geldbedrag van 500 € aan is verbonden.

Graag zouden we iedereen willen vragen om deze scriptieprijs onder de aandacht te brengen van studenten en van de bij u bekende professoren. Het Joris van Severen-archief aan de KU Leuven is nog grotendeels onontgonnen en een wetenschappelijke biografie ontbreekt vooralsnog. Er is met andere woorden sprake van historisch onontgonnen terrein en ook ideologisch roept de persoonlijkheid van Joris van Severen nog steeds veel vragen op rond zijn politieke ontwikkeling. Ook is er nog nauwelijks iets bekend over de samenstelling van zijn aanhang.

Op basis van minimaal twee inzendingen zal een commissie binnen het Studiecentrum de prijs al dan niet toekennen aan een scriptie die handelt over de persoon Joris van Severen, het Verdinaso of één van de naoorlogse Nachfolge-bewegingen. De scriptie hoeft niet noodzakelijk een eindscriptie te zijn, maar dient minstens vijftien A4-pa-gina’s omvatten. Het Studiecentrum Joris van Severen zal de uitreiking van deze scriptieprijs gepast omkaderen en de auteur de gelegenheid bieden om de scriptie te publiceren in het jaarboek van het Studiecentrum. De auteur zal een exemplaar van het jaarboek en tien nadrukken ontvangen. Mocht u nog vragen of opmerkingen hebben, aarzel dan niet om contact met ons op te nemen.

Voor de beoordelingscommissie, Drs. R.A.B. Bruijns p/a Secretariaat Studiecentrum Joris van Severen, Paddevijverstraat 2, 8900 Ieper. Epost: maurits.cailliau@skynet.be

Rosa Delercq (Izegem 1 januari 1930 – Izegem 16 juni 2016). Rosa was een dochter van Juul Declercq die binnen het corporatiewezen van het Verdinaso een voorname rol gespeeld heeft; ze was lid van het Jong-Dinaso.

Karel Frans Marcel de Troeyer (Turnhout 31 mei 1917 – Beerse 21 juni 2016. Zijn overlijdensgedachtenis vermeldde ‘lid van het Verdinaso’. Al op z’n 17e was hij ploegleider van de DMO in het Turnhoutse. Enkele jaren terug kregen we uit zijn fotoalbums een reeks – helaas in te geringe resolutie ingescande – foto’s uit zijn Dinaso-tijd bij de DMO, waaronder bovenstaand beeld, waarop links Marcel.

Gaston Goorden (Antwerpen 3 november 1920 – Mortsel 2 augustus 2016). Hij was lid van het Jong-Dinaso en daarna van het Verdinaso ‘helemaal op het einde’, naar eigen zeggen. Daarna werd hij actief bij de scouts, waar hij het tot districtscommissaris VVKS bracht. Hij werd licentiaat Handels- en Financiële Wetenschappen en ook Maritieme Wetenschappen en richtte zijn eigen bedrijf op dat in veevoeder handelde. Daarnaast was hij een alom gerespecteerde rechter in Handelszaken.

Hij was lange jaren secretaris van de Orde van den Prince, afdeling Middelheim, en op zijn uitvaart stond de oranje-blanje-blauwe standaard van de Orde pal naast zijn kist. Alhoewel in Mortsel geboren, had Gaston de Nederlandse nationaliteit, die hij nooit heeft willen afgeven, ondanks de problemen die hem dat heeft gesteld.

Wij houden hem in herinnering als een even gemoedelijke als principiële man, een Dietser van een spreekwoordelijke correctheid. Hij was vanzelfsprekend lid van ons Studiecentrum.

Verdinaso-affiche die de verbondenheid tussen leider en volgelingen symboliseert

Titel auteur jaar vorm prijs

Verbond van Dietsche Nationaalsolidaristen – Programma 4^e, 5^e of 7^e oplage 8 €

Interesse voor een of meerdere titels uit bovenstaand aanbod? Neem dan onverwijld contact op met: Charles Bayart, Berg 5, 8980 Beselare, tel. 0475-555 481, e-adres: charles@drankenbayart.be

In deze rubriek verwijzen we zonder veel commentaar naar recente publicaties waarin Joris van Severen en/of het Verdinaso vermeld worden. We citeren de meest treffende passussen woordelijk zonder daarin volledigheid na te streven. We verzoeken onze lezers, met ons, uit te zien naar publicaties die voor deze rubriek 'stof' kunnen leveren en ons kopie van de betreffende passages toe te sturen.

“(…) Belangrijkste feit dat mijns inziens de [Vlaamse] Beweging steeds geblokkeerd heeft, is interne strijd, en het onvermogen om op een verbindende, pluralistische manier krachten te bundelen voor die onafhankelijkheid. Voorbeelden zijn legio, en beginnen al voor 1830: de verschillende stromingen tijdens de Brabantse Omwenteling, begin 20e eeuw: passivisten en activisten, de onfrisse periode tijdens het interbellum met de uitspattingen van Rex-Vlaanderen, Verdinaso en VNV die tenslotte alles opslorpte, het uiteenvallen van de Volksunie door het Egmontpact, maar ook de onwil van bijvoorbeeld N-VA en Vlaams Belang om samen te werken rond Vlaamse onafhankelijkheid valt te kaderen binnen die interne strubbelingen.(…)”

“Als fascistische of nationaal socialistische beweging in Nederland kennen we eigenlijk alleen de NSB van Mussert, maar er waren er voor de oorlog meer. Verdinaso was een fascistische jeugdorganisatie, die uit het België van de dertiger jaren is komen overwaaien naar katholiek Nederland.

Oprichters waren Joris van Severen en Wies Moens. De eerste is nog voor de oorlog geëxecuteerd door de Fransen. De laatste is in België voor collaboratie ter dood veroordeeld en heeft in Nederland na de oorlog asiel gekregen. Dat kreeg hij niet omdat we hier iets hadden met collaborateurs, maar omdat we die doodstraf wat overdreven vonden. Zoals die achteraf gezien ook voor Mussert wel overdreven is geweest. Moens en Mussert zijn veroordeeld voor hun symboolwaarde meer dan voor de misdrijven die ze gepleegd zouden hebben. Die doodvonnissen zijn niet helemaal in overeenstemming te brengen met de idealen waarvoor aan de geallieerde kant de oorlog werd gevoerd. Het hebben van verkeerde opvattingen is immers juist datgene wat door de vrijheid van meningsuiting wordt beschermd. Tegen juiste opvattingen heeft niemand bezwaar, daar heb je geen vrijheid voor nodig.

Na de oorlog en vooral in de zestiger jaren heeft alles wat met nationaalsocialisme en fascisme te maken had mythische proporties gekregen. Men volgde de communisten in hun gelijkstelling van fascisme en nationaalsocialisme en beschouwde die twee stromingen gezamenlijk als het Grote Kwaad.

Daarom is het zo interessant om die drie, communisme, fascisme en nationaalsocialisme te bekijken vanuit een standpunt van de dertiger jaren, toen het voor veel mensen nog aanvaardbare alternatieven waren voor het liberale humanisme. In die tijd was de Holocaust nog niet meer dan een Alptraum in het achterhoofd van Adolf Hitler.

Over de normen en waarden van de Engelse upper middle class in de Napoleontische tijd leer je het meeste door het lezen van Jane Austen. Zo kan iemand het salonfähige fascisme van de dertiger jaren het beste leren kennen via bellettrie uit die periode of misschien nog beter door de biografieën en briefwisselingen te lezen van mensen uit die tijd. De brievenverzameling van de Mitford sisters, die Charlotte Mosley heeft gepubliceerd onder de naam Ladies who sign, is een goed voorbeeld.

Een ander boek over hetzelfde onderwerp dat inzicht geeft in de mentaliteit van de vooroorlogse hogere standen in Engeland, Frankrijk en Duitsland is The House of Mitford van Jonathan Guinness.

Guinness, nu lord Moyne, is een zoon uit het huwelijk van Bryan Guinness en Diana Mitford. Zijn ouders zijn gescheiden toen hij nog jong was en hij is opgegroeid binnen het tweede huwelijk van zijn moeder die in 1936, toen hij zes was, trouwde met Oswald Mosley, de leider van de Britse fascisten.

Mosley kwam net als Diana Mitford uit een upper class family. Hij had een prima oorlog record in The Grand War. Hij werd pas fascist toen zijn ideeën om de crisis te bestrijden werden verworpen door de regering van Ramsay MacDonald, waar hij deel van uit maakte. Die ideeën waren gebaseerd op het werk van John Maynard Keynes, maar zoals bekend hadden Roosevelt, Hitler en Mussolini op economisch terrein eigenlijk soortgelijke ideeën als Keynes.

Diana en haar jongere zuster Unity Mitford waren persoonlijk bekend met Hitler en nogal van hem onder de indruk. Een van de andere zes Mitford zusters, Jessica, Decca voor intimi, was communiste. Ze liep weg van huis, trouwde met een neef van Winston Churchill, ook een communist en trok met hem naar de Spaanse burgeroorlog. Later werd ze journaliste in Amerika en raakte daar bekend met de familie Kennedy.

De oudste zuster is de bekende romanschrijfster Nancy Mitford. Haar boeken, vooral Love in a cold climate en The Pursuit of love zijn niet alleen grappig en een genoegen om te lezen, maar hebben een autobiografische en informatieve inslag.

Mosley c.s. zijn de Engelse pendant van de Belgisch-Nederlandse Verdinaso beweging die de katholieke studentenbeweging in de dertiger jaren in twee elkaar bestrijdende kampen splitste.

De vader van een jeugdvriendinnetje was voorzitter geweest van de Amsterdamse studentenvereniging ‘Sanctus Thomas Aquinas’ en in die functie de grote tegenstander van Verdinaso. Ik ben lid van die vereniging geweest aan het eind van de vijftiger en begin zestiger jaren en heb daar nogal wat kinderen van die Verdinaso-ouders meegemaakt. Die waren toen praktisch zonder uitzondering links tot zeer links. Dat suggereert hoe verwant radicale linkse en rechtse stromingen zijn en hoe Jacques van Doorn gelijk had door nationaalsocialisten en andere soorten radicale socialisten onder dezelfde noemer te brengen. Willem Aantjes was geen uitzondering, heus niet. Die constatering is geen populaire opvatting in een progressief land als het onze, maar er bestaat vrijheid van meningsuiting hier, gelukkig.”