Driemaandelijks tijdschrift van het Studie

Met dit nummer starten we de 7e jaargang van onze Nieuwsbrief Joris van Severen en in mei aanstaande verschijnt dan ook reeds het 7e Jaarboek Joris van Severen. De hoofdmoot ervan zal gevormd worden door de schriftelijke neerslag van de drie referaten van ons 3e Colloquium Joris van Severen, dat in het voorbije najaar plaats vond te Izegem. Het jaarboek belooft daarmee andermaal een stevige brok documentatie te bundelen over Joris van Severen en het ideeëngoed van zijn beweging, het Verdinaso.

Jammer genoeg spelen de onlangs "aangepaste" posttarieven ons parten; ze verplichten ons de minimumbijdrage van 20 tot 21 EUR op te trekken. Voor deze 21 EUR ontvangt u naast het nieuwe jaarboek uiteraard ook de vier nummers van de Nieuwsbrief. Voor de meesten - die voorheen reeds spontaan hun bijdrage naar boven afrondden tot 25 EUR - speelt deze noodzakelijke aanpassing overigens geen rol. We hopen ook dit jaar op hun engagement te mogen rekenen. Bijliggend betaalformulier heeft geen andere bedoeling dan het u gemakkelijk te maken. Maak er eerstdaags gebruik van en vergemakkelijkt u aldus de taak van onze penningmeester.

Naar aanleiding van de jongste vergadering van de beheerraad van onze vzw werd overgegaan tot een naamsaanpassing. Het Studie- en Coördinatiecentrum Joris van Severen zal voortaan de verkorte naam Studiecentrum Joris van Severen dragen. Gehoopt wordt daarmee de soms opduikende verwarring met andere initiatieven rond de naam van Joris van Severen - die overigens alle in het Studiecentrum vertegenwoordigd zijn - tegen te gaan. Deze verkorte naam is dus voortaan onze "handelsnaam" - zoals dit in het Handboek Verenigingen (p. 87), conform de jongste aanpassing inzake vzw-wetgeving, genoemd wordt.

Lode Wils, auteur van o.m. Joris van Severen. Een aristocraat verdwaald in de politiek - en dus wel niet geheel onbeslagen terzake - brengt in Wetenschappelijke Tijdingen (september 2002, p. 182) een "signalement" over Rudy Pauwels' Joris van Severen. Een Apologie. We citeren de ganse volzin - en tevens het ganse "signalement: "Over deze 'opstellen' van een oomzegger van Van Severen vermeldt de kaft terecht: 'Vanzelfsprekend is het door de auteur gehanteerde uitgangspunt - dat getuigt van een sterk doorleefde betrokkenheid - in hoge mate subjectief.'" Onze commentaar kan even kort zijn: behoort het citeren van een zin uit haar context en de er aldus in besloten suggestie al niet evenzeer tot het domein van de subjectiviteit?

Van het onvolprezen standaardwerk over Keizer Karel van de hand van Wim Blockmans verscheen onlangs een goedkopere editie bij uitgeverij Van Halewijck/Leuven. ISBN.90-56172468, prijs 9,95 EUR.

De Jaarboeken Joris van Severen 1 en 2 zijn onherroepelijk uitverkocht. Van Jaarboek 2 zijn de teksten - zonder illustraties - wel na te slaan op onze webpagina op internet. Van de jaarboeken 3 tot en met 6 resten momenteel nog een beperkt aantal exemplaren. Voor nieuwe leden geldt vanzelfsprekend ook voor deze vroegere jaarboeken de toenmalige ledenprijs van 20 EUR. Bij bestelling uiteraard steeds het jaarboeknummer vermelden.

Ook deze publicatie van de hand van dr. Rudy Pauwels, die vorig jaar verscheen naast het jaarboek, is nog beperkt voorradig. Voor leden geldt de prijs van 10 EUR (inclusief verzending): niet leden betalen de boekhandelprijs, hetzij 12 EUR (te verhogen met 2 EUR verzendkosten).

Een overzicht van de publicaties verzorgd door deze zustervereniging wordt u graag op eenvoudig verzoek medegedeeld door het betreffend secretariaat Meenseweg 191, 8870 Izegem.

Grondslagen van het Jong Volkse Front

Andermaal een (helaas onvolledig) archiefstuk, daterend uit de late dertiger jaren. Ook dit stuk schetst de sfeer en de stijl, de ideële leef- en denkwereld van toen. De oppervlakkige lezer zal zich wellicht afvragen waarin dan eigenlijk het verschil bestond tussen een beweging als het Verdinaso en het streven zoals het Jong Volkse Front het in een tekst als deze verwoordde. Een eerste maar niet onbelangrijk besluit kan zijn dat het Verdinaso voorwaar over onvermoede potentiële bondgenoten beschikte die parallel aan het Verbond streefden naar een toenmalige 'Nieuwe Politieke Cultuur'. We geven de tekst zonder verdere commentaar.

Rodenbach riep de blauwvoeterij in het leven. Eerst slechts voor studenten, krijgt deze beweging rond 19.. een sociaal-democratische inslag. De Fransgezinde overheersing heeft het Vlaamse volk verknecht. De wereldoorlog brengt voor Vlaanderen een hoogtepunt van weelde en leed. Nooit heeft Vlaanderen zozeer zijn kleinheid aangevoeld. De vijftien volgende jaren is men bijna uitsluitend de nadruk gaan leggen op de nationale herwording en werd het een eenzijdige kritiek. Het komt er thans op aan een hernieuwing te prediken met als grondslag van programma en levensbeschouwing een verdiept katholicisme. De katholieke actie is [...] en in haar rangen is gerezen de zorg om een nationaal volkse overtuiging te voeden naar een integraal katholicisme. Dat waren en zijn de JVF'ers.

Die achteruitstelling leidt niet tot echte cultuur: cultuur en christendom zijn onscheidbaar met elkaar verbonden. Vandaar een levende beschaving.

We zijn door de KSA mogelijk gemaakt - de leden worden er gevormd - zonder KSA geen JVF.

a) Omdat ze bekommerd zijn om onze kerk. Deze levende gemeenschap waarin de leek zijn verantwoordelijkheid draagt verkeert nu vooral in nood. De werkliedenstand, de grootmachten, het laïcisme. Daartegenover erkent JVF de dringende noodzakelijkheid aan K.A. Het begrijpt tevens dat de hernieuwing niet door kerkelijke organisaties alleen kan bereikt worden. Immers de herkerstening van de maatschappij veronderstelt dat de leek de ziel wordt van de culturele en nationale opgang van zijn volk.

1. specifieke Vlaamse noden: taalonkundigheid, ruwheid, cultuurloosheid; onbekend met zijn geschiedenis.

2. Sociale ontreddering: liberalisme, socialisme, communisme; werkloosheid en klassenstrijd

c) gemeenschap van staatsburgers, door geen andere band gebonden dan door de staatsband.

a) het gegeven volk: gemeenschap waarmee we verbonden zijn door de band van bloed, ras, taal, godsdienst, zeden, tradities, enz. die leeft in het verleden onzer voorouders en in de toekomst der jeugd.

1. In zichzelf: volksgemeenschap - nationale betekenis. Lotsverbondenheid: Vlaamse volk. Ras en stamverband: Dietse volk (Nederland, Vlaanderen, Frans-Vlaanderen, Zuid-Afrika). Cultuurdraagster. Volkscultuur.

2. Naar de mogelijkheden: Zending tegenover zichzelf, tegenover de menselijke persoonlijkheid, tegenover de beschaving, tegenover de internationale gemeenschap.

A. Nieuwe orde voor het leven: het materialisme vervangen door spiritualistische levenshouding.

B. Nieuwe orde voor de maatschappij: tegen liberalisme, marxisme: voor: zelfverloochening, volksverbondenheid, orde en tucht.

C. Nieuwe orde voor de volksgemeenschap: Vlaams standpunt. Diets standpunt. Standpunt van de nieuwe wereldorde. [...] en Vlaamse natie rekening gehouden met: de menselijke persoon, de kerk, de familie, de nationale beroepsverenigingen, de volksstaat. Dit zal geschieden als we hebben:

a) een Vlaamse politiek: die ons geeft een Vlaams onderwijs, bestuur, gerecht, leger

B. Volks front mogelijk maken en voorbereiden: een nieuwe beweging die het volk zou omvatten, opvoeden en in 't gelid stellen.

Het blijft elk jaar een zeldzaam verschijnsel, die bedevaart naar het verre Abbeville, aan de zuidelijkste grens van de oude Nederlanden, waar op 20 mei 1940 de leider van het Verdinaso en zijn medewerker Jan Rijckoort, naast vele andere "verdachten" van de Belgische "Sûreté", door dronken Franse soldaten werden afgemaakt. Ook vorige zaterdag trokken vele getrouwen uit de hele Nederlanden naar het Noord-Franse stadje en nadien naar de Benedictijnenabdij van Steenbrugge, waar de Stichting Joris van Severen, met een volle kerk, de voorman en zijn lotgenoten in een H. Mis voor de geest riepen.

Paul Meeus, van de organiserende vzw Abbeville, leidde de plechtigheid bij het graf: de volstrekt zwijgende tocht naar het kerkhof, de sobere woorden, uitgesproken door vier jongeren, bij wijze van "signaal" naar de toekomst! Elk jaar even doordringend: het Appel der XVII Provinciën - telkens in de taal (talen) van het genoemde gewest, van Brabant en Vlaanderen, over o.a. 'Liège-Lüttich-Luik', 'Fryslân-Friesland', Drente tot Picardië; het 'In Memoriam' voor een twintigtal - sinds de bedevaart van 2000 overleden - bekende oudleden van het Verdinaso, het Jong-Dinaso en van verwante bewegingen, o.a. Dries Bombeke, Odo Spitaels, Bert de Bois, Jozef Weyns, Jan Wouters, Paul Heyninck, Raf Renard en Walter Thiry; het Gebed in tijden van gevaar van Van Severens Waalse geestverwant Louis Gueuning een beklijvende "motivatie". Die ging uit van de twee pijlers van Van Severens doctrine, nl. zijn visie op de persoon (broederlijkeid ) en zijn kijk op de eenheid van alle Nederlanden. "Van Severen wijst de weg om te ontsnappen uit het nihilisme en het egalitarisme, die in onze samenleving veel onheil aanrichtten."

Het ontbreken van uniformen, vlaggen en toespraken gaf aan het geheel weer zijn sobere ingetogenheid. De door jongeren - Thomas Mooregenootschap en oud-KVHV gedragen krans met veel rozen is het enige versiersel van dit eerbetoon... Deze dag van verbroedering werd in de abdij besloten met de voorstelling van een nieuwe, leerzame brochure, Joris van Severen en de Vlaamse Beweging door Antoon van Severen, een uitgave van de Stichting Joris van Severen. Ook het Jaarboek nr. 6 en Joris van Severen. Een Apologie. Opstellen om Joris van Severen beter te doen begrijpen door Rudy Pauwels waren daar te verkrijgen. Deze uitgaven van het Studie- en Coördinatiecentrum Joris van Severen zijn te verkrijgen bij Maurits Cailliau, Pad-devijverstraat 2, 8900 leper.

Bron: Brederode in 't Pallieterke, 29 mei 2002.

Terugblik op het

3e Colloquium Joris van Severen

Mij viel vooral op dat dit colloquium, aangekondigd als "De sociale leer van het Verdinaso", uitgroeide tot een benadering van het "opbouwen van iets wat een geheel weze met beslissingsmacht", dat Joris van Severen als niets anders beschouwde dan als een volledig "Nieuwe Orde" voor een volkomen nieuwe tijd.

Waar hij aldus niet meer geloofde in het particratisch-parlementaristisch "democratisme" en zijn bindingen met wat toen genoemd werd "de ploetocratie", de geldmachten, beide bronnen van verdeeldheid met machteloosheid tot gevolg, stelde hij "zijn" democratie met het gekende "Dietsland en Orde".

Dietsland was de geleidelijke uiteindelijke hereniging van de 17 Nederlandse provinciën, het Avondland en Havenland binnen Europa en tegenover de wereld.

En daarbinnen Orde: de eigen Nederlandse, zakelijke democratie, die in eigentijdse sociale en economische geledingen het volk en zijn levenswil primordiaal zou betrekken bij het bestuur van de samenleving.

Een economisch-sociaal gebonden "polis", een rechtstreekse macht van het volk, een democratie, niet langer langs verdelende partijpolitieke vertegenwoordigers om, maar langs verkozenen van werkgevers en werknemers, deelgenoten aan het productie- en distributieproces, samenwerkend in uiteindelijk publiekrechtelijk volwaardige staten.

Die economisch-sociale democratie, zou dus solidaristisch en corporatief zijn, christelijk-solidaristisch en corporatief, binnen hetgeen het geheel was, gevormd door: "De Prins in zijn Raden, het Volk in zijn Staten".

Prof. Fr. Perin stelt terecht: "Tout la problème politique est non de chercher à mettre en oeuvre une chimérique democratie, mais de découvrir les meil-leurs façons de désigner les gouvernants et les meilleures manières de les surveiller."

Joris van Severen zocht de "Gouden Eeuwen" in de geschiedenis en stelde vast dat zij alleen duurden, zolang de inspraak van de burgers de noodzakelijke burgerzin, de bodem van gedeelde rijkdom, mogelijk maakte. Dit gebeurde in de Nederlanden met het stedelijk corporatisme van de gilden en tijdens de "Gouden Eeuw" der Nederlanden met de rol van de overzeese handelscompagnieën.

Dit waren geen utopieën geweest maar realiteiten. Ze hadden wel degelijk bestaan. Meer dan dat hadden zij de Lage Landen bij de Zee, zoals een ander aan de zee ontrukt gebied - de Venetiaanse Republiek - geleid tot hoogtepunten van welvaart en dus van kunst en cultuur in Europa en in de wereld van toen.

Voor Joris van Severen bleef de kenspreuk van de Republiek der Verenigde Nederlandse Provinciën determinerend: "Summum libertatis est testimonium moribus et legibus sui uti" - "Het hoogste bewijs van een vrij bestaan, is te kunnen leven volgens eigen tradities en volgens wetten die men zichzelf geeft".

Nogmaals bleek uit dit 3e colloquium hoezeer het evenwicht tussen gezag en vrijheid, m.a.w. "Orde" steeds terugkeert en steeds opnieuw eigentijds moet beoordeeld en beantwoord worden. Dit leert "de" geschiedenis en de geschiedenis van ieder volk.

Joris van Severen heeft eerlijk en integer in zijn tijd en in de samenleving die nationaal en internationaal de zijne was, naar dergelijk evenwicht gezocht. Naar eigentijdse vormen en organen van vrijheid en gezag en een goede wisselwerking tussen beide. Naar werkelijke medezeggenschap van het volk, naar medebezit en medebeheer.

Steeds stelde hij de mens voorop met zijn hoogste bestemming. Bestemming die hij optimaal moest kunnen waar maken. En om hem dit mogelijk te maken diende en dient de Staat hem dienstbaar te zijn en niet omgekeerd.

Joris van Severen en internet

Via het wereldwijde web vindt men niet alleen vlot onze eigen pagina's [http://www.jorisvanseveren.org] (met o.m. de elektronische versie van deze Nieuwsbrief) maar ook tal van andere teksten over Joris van Severen en zijn beweging. In het perspectief van de komende Abbeville-bedevaart namen we hieronder een opmerkelijke tekst die verwijst naar Abbeville en de noodlottige datum van 20 mei 1940. De betiteling is deze van de betreffende internetteksten.

Joris van Severen is gestorven als een moedig man die zich opofferde voor zijn landgenoten. Toen Franse militairen op die fatale 20 mei 1940 twaalf gevangenen hadden gefusilleerd en nieuwe slachtoffers uit hun hok wilden meesleuren, is hij onverschrokken naar hen toe gegaan, in een poging om verder bloedvergieten te voorkomen. Het kostte hem onmiddellijk de dood.

Joris van Severen behoorde tot een konvooi van 78 verdachten die bijeengebracht waren in de gevangenis van Brugge en van daar op 15 mei 1940 naar Frankrijk werden gevoerd. Sommige van deze verdachten waren alleen door een onvoorstelbaar toeval in de gevangenis terechtgekomen. Toch bestond ten minste 10% van het konvooi uit spionnen en Duitse Abwehr-agenten. In Abbeville werden de verdachten opgesloten in de kelder van een muziekkiosk. Paniek en wraakgevoelens moeten de mensen geleid hebben tot de veroordeling van die gevangenen zonder enige vorm van proces. Eerst haalden men de slachtoffers onder een voorwendsel uit de kelder. Spoedig begrepen de anderen wat er gebeurde. Nadat twaalf mensen in groepjes van vier waren gedood, wilde niemand nog uit eigenbeweging het hok onder de kiosk verlaten. Joris van Severen kon dat niet langer aanzien en richtte zich in het Nederlands tot de Franse luitenant. Deze wilde niet luisteren en toen stapte Van Severen met vaste tred de trap op. Zijn medewerker en vriend Jan Ryckoort wilde hem niet alleen laten gaan en volgde hem. Amper was Van Severen buiten of hij werd neergeschoten. Net als Ryckoort en nog zeven andere slachtoffers die gingen volgen. In totaal werden op 20 mei 21 gedeporteerden ter dood veroordeeld. Daarna voerden men de overblijvenden via een lange lijdensweg dieper Frankrijk in, waar ze na de wapenstilstand vrij kwamen. Men komt tot de conclusie dat vooral de toenmalige Belgische minister van Justitie en uiteindelijk de hele Belgische regering verantwoordelijk was voor de wijze waarop de zogenaamde veiligheidsmaatregelen genomen werden en de arrestaties en wegvoeringen van verdachten plaats hadden.

Via Berkenkruis (10/2002/ vernamen we het overlijden van Germaan Ravijse (Gavere 10.6.1919-Gent 17.7.2002). Zijn overlijdensbericht draagt het Verdinaso-embleem. Immers: "zijn Dietse overtuiging en vorming kreeg hij bij het Jong-Dinaso en de DMO. De moord op Joris van Severen te Abbeville in 1940 was een harde klap, maar ook een motivatie," aldus Berkenkruis.

Herinneringen....(16)

Alfons van Opstal heeft in het Verdinaso en meer bepaald in de Dietse Militantenorde - en haar voorgangers - een belangrijke rol gespeeld. Onlangs zette hij zich aan het neerschrijven van zijn herinneringen aan de tijd van toen. We meenden er goed aan te doen fragmenten daarvan te publiceren. Zij dragen er immers toe bij die tijd te ontsluiten en toegankelijker te maken voor de jongere generaties. Vandaag komt Fons maar even zelf aan het woord. Aansluitend wordt herinnerd aan zijn onlangs gevierde 90e verjaardag.

De volksvergadering te Lier en haar gerechtelijke nasleep (zoals we deze schetsten in de beide vorige afleveringen) had ons bestaan weerklank verschaft in de bredere omgeving van de Pallieterstad. Te Lier zelf bleef als vanouds de familie Van Dessel onze stut en toeverlaat. Bij diensten aldaar stapelden we onze fietsen op mekaar op hun kleine achterkoertje. Naarmate de kinderen Van Dessel opgroeiden vonden ze hun weg naar onze rangen. Lode, de jongste, zou decennia later twee legislaturen lang burgemeester van Nijlen worden.

Van Lier uit ontstond de Verdinaso-afdeling te Nijlen, waar hoofdzakelijk diamantslijpers rond de gebroeders Claes lid werden. Jan was scheikundig ingenieur, Rik was diamanthandelaar en baatte een slijperij uit. De herberg De Zandberg werd er ons lokaal. Niettegenstaande de drie gebroeders Gutte, Nand en Jaak Dom militant werden, verloor de herberg geen cliënteel dank zij de algemene populariteit van die mannen. In de jaren '37-'38 telden we aldaar 8 militanten, waaronder naast Nest Weyns - de broer van Jef van Bokrijk - ook de gebroeders Miel en Fonne Rayberghs (ook diamantslijpers) van Berlaar. Samen met de mannen van Heist op de Berg vormden we in die regio ons bijna complete Vendel III/2, waarmee we haast elke zondag in die dorpen - en tot in Herentals en Aarschot - op colportage trokken. Nooit hebben we in die contreien nog zaal- of straatrellen gekend; we waren er als het ware een vast bestanddeel van het straatbeeld geworden.

Nand Dom was een gekende zesdaagse-renner geweest. In de vroeger jaren '30 kon hij scharen bewonderaars naar de velodrooms en kermiskoersen lokken. Van Nand en zijn broers Jaak en Gutte zei men dat die mannen een rug hadden "zo breed als een tafel". Ze waren niettegenstaande hun postuur bedreven diamantbewerkers, ook al staken ze hun neiging tot krachtpatserij niet steeds onder stoelen of banken. Op onze colportages verkochten wij nergens zoveel bladen en brochures als in hun thuishaven, waarbij de Doms als steeds de spits afbeten.

Bovendien waren het vooral de diamantbewerkers die zich nooit lieten pramen om bij te dragen tot het financieel onderhoud van ons vendel. Een dagloon, of zelfs een weekloon, afstaan voor het onderhoud van fietsen en andere verplaatsingsmiddelen van hun minderbegoede kameraden, was voor hen vanzelfsprekend. Solidariteit werd in de DMO elke dag daadwerkelijk beleefd.

Nadat de "lichaamsoefeningen met halters" waren ingevoerd kregen we om de week of om de veertien dagen nog een avondactiviteit er bovenop. Die oefeningen hielden we in de achterzaal van een herberg in de Antwerpsestraat, uitgebaat door Bernard Voorhoof. Wij deden onze oefeningen samen met de boks- en worstelklub BWCL van Lier en omstreken. Bernard Voorhoof was jarenlang de meestgekende voetballer van België, samen met de gebroeders Braine. Wij hadden hun sympathie, vooral omdat Karel Kloekaerts ook Dinasomilitant was. Voor Karel was het dan ook niet altijd gemakkelijk zijn militantendienst te combineren met zijn activiteiten binnen de Lierse Sportkring. Wanneer ze niet op verplaatsing speelden waren wij vaak als supporters van de partij om onze kameraden aan te moedigen.

Heel zeker was het Verdinaso nooit van de grond geraakt zonder de inzet van zijn militanten, de apostelen als het ware van Joris van Severen. "Volg mij, ik maak van u vissers van mensen!" Ze zijn er in geslaagd in alle lagen van de bevolking aandacht te vragen voor het Verdinaso en de oplossingen die het via Joris van Severen aanreikte voor de noden van hun tijd. En deze taak hebben zij met overtuiging, geloof en liefde vervuld.

In deze rubriek verwijzen we zonder veel commentaar naar recente publicaties waarin Joris van Severen en/of het Verdinaso vermeld worden. We citeren de meest treffende passussen woordelijk zonder daarin volledigheid na te streven. We verzoeken onze lezers, met ons, uit te zien naar publicaties die voor deze rubriek 'stof' kunnen leveren en ons kopie van de betreffende passages toe te sturen.

"(...) In november 1936 maakte zij (Rachel Baes) kennis met Joris van Severen, een ontmoeting die uitgroeide dot een passionele maar tragische relatie. (...) Hij was de stichter van het Verbond van Dietse Nationaal-Solidaristen (Verdinaso), een beweging met sympathie voor het fascisme, Groot-Neder-land, later ook voor België en de monarchie. Een beweging die in de jaren voor WO II nogal wat aanhang kreeg bij intelligentsia en bij de adel.(...)"

Fernand Bonneure, Rachel Baes ten voeten uit, recensie van Patrick Spriets' Een tragische minnares, in: Brugge die Scone, juni 2002, pp. 28-29.

"... Over de liefde zal het ook gaan vandaag. Het gaat vandaag over Rachel Baes en Jane Craverol (...) twee vrouwen die toch wel een beetje onder de liefde hebben geleden (...). Hoe komt het eigenlijk dat deze twee vrouwen nauwelijks bekend zijn? Ik denk dat het te maken heeft met het feit dat hun mannelijke collega's - René Magritte... - zodanig in de aandacht gekomen zijn dat zij de rest hebben overvleugeld. Het is niet alleen bij deze dames, het is in het surrealisme tout court dat de vrouwen verdwenen zijn. Reeds tijdens hun leven is het zo dat zij constant in de schaduw leefden (...). Heeft het feit dat zo zo onbekend zijn nu te maken met hun vrouw-zijn of heeft dit ook te maken met de kwaliteit van hun werk? Ik denk dat het de twee is. Baes was iemand die geen opleiding gekregen heeft, die eigenlijk een autodidacte is.(...) Maar ze zijn nooit, picturaal dan, origineel geweest. Ik denk dat hun kracht vooral ligt in hun ideeën... Wanneer zijn ze beiden het surrealisme beginnen aanhangen? Dat kan zich situeren in de jaren '40-'45; ze hebben dan ook de surrealistische milieus leren kennen. (...) Beiden zijn surrealisten en beiden maakten in de jaren '40 ook emotioneel heel zware dingen mee. Rachel Baes b.v. die had een buitenechtelijke verhouding met Joris van Severen, de leider van het Verdinaso en dat heeft haar wel getekend. Absoluut! Dat was een tragedie. Ze heeft een verhouding met hem gehad gedurende vier jaar, van '36 tot '40, en u weet: in '40 is hij vermoord in Frankrijk en sinds '40 heeft zij gerouwd over haar minnaar. Het rare is dat het tegen het einde van haar leven zelfs sterker wordt en ook sterk aanwezig is in haar dagboeken. Ze heeft trouwens ook een boek over hem geschreven in 1965, Joris van Severen. Une âme, 25 jaar na de feiten. Dat is een obsessie geweest. Waarin bestond de aantrekkingskracht? Zij was een vrijgevochten kunstenares. Het was een charismatisch man. Het was niet, wat we nu zouden kunnen noemen, een man die doodeenvoudig een fascist was of zoiets. Nee, het was een man die zeer ontwikkeld was, die zeer erudiet was, die zeer veel las, Frans sprak met haar - de brieven zijn allemaal in 't Frans geschreven. Zij bewonderde charismatische mannen, dat zal trouwens blijken. Hij had nogal wat vrienden in de artistieke kringen? Jazeker, hij was een vriend van Felix Labisse b.v. Hij interesseerde zich niet zodanig aan haar schilderijen, dan wel aan het feit dat zij een schilderes was en dat zij in le beau monde leefde. Maar men moet niet overdrijven, want die vrouw was niet zo simpel, er zijn veel ups en dows geweest. Hij heeft het haar niet gemakkelijk gemaakt. Het Komt een beetje van twee kanten wellicht. Zij was getrouwd en dat maakte de zaak natuurlijk heel moeilijk. Natuurlijk (...) hij was ook een man van veel vrouwen, onze Van Severen, hij heeft heel veel verhoudingen gehad en uit zijn brieven aan haar blijkt dat hij poogt met alle middelen om haar te overtuigen dat zij zijn grote liefde is. Ook bij Graverol is het de liefde. (...)

Zij is uiteindelijk naar Brugge getrokken, ook een beetje om daar haar eigen persoonlijke cultus van Joris van Severen verder te zetten. Nadat ze lang in Parijs en Brussel geleefd had heeft ze in '60 besloten naar Brugge terug te gaan. Ze heeft daar ook een huis gevonden, op twee straten van het huis, het fameuze Cruyce van Bourgonje, van Joris van Severen. Ze kon bij wijze van spreken uit haar zolderkamer kijken op dat gebouw waar ze met hem enkele jaren had doorgebracht. Dan begint de nog grotere obsessie van Van Severen, inderdaad, en ze is er ook gestorven. (...)"

Leen de Jonghe in gesprek met Chantal Patyn - Klara - n.a.v. de tentoonstelling Gekooid verlangen, gewijd aan het werk van Jane Graverol, Rachel Baes en het surrealisme, on het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten te Antwerpen, van 6 april tot 23 juni 2002.

"(...) L'autre grande rencontre de Robert Lanoye [uitgever van de Courrier du Littoral] fut celle de Joris van Severen. Ce nationaliste flamand, maurrassien autoritaire qui fut le premier député VNV, lui laissa un souvenir inat-tendu. Prévenu, il s'attendait à trouver en 'apprenti dictateur flamigant'. Van Severen lui offrit... une gauloise sous und grand portrait de Baudelaire qui ornait son bureau. Notre 'localier' fut séduit à défaut de se laisser con-vaincre, et porta toujours un regard d'estime sur cet homme qui avait du style, de la culture et de l'intelligence. (...)"

Luc Beyer de Ryke, Les lys de Flandre. Vie et mort des francophones de Flandre (1302-2002). Ed. François-Xavier de Guibert, Parijs, 2002.

De Belgische regering heeft zijn (sic) excuses aangeboden ten aanzien van haar rol in de moord op de eerste president van het onafhankelijke Congo, Patrice Lumumba. De excuses voor de moord op de Afrikaanse nationalist is namelijk al jaren een strijdpunt van linkse parlementariërs, die hem daarmee gebruiken als schaamlap voor hun schuldgevoel over het kolonialisme.

De excuses van de Belgische regering voor het oppakken, afvoeren en vermoorden van Joris van Severen in de meidagen van 1940 zal nog jaren op zich laten wachten. Hij kan helaas niet op sympathie rekenen van linkse parlementariërs, overigens ook niet van de andere parlementariërs. Ondanks zijn trouw aan zijn volk en de koning werd hij op last van het partijenregime uit de weg geruimd (…).

"(...) In het spoor van haar vader Emile Baes, maakte ze [Rachel] deftige schilderijen die danig in de smaak vielen van de bourgeois die ze regelmatig uitnodigde op politiek-literaire salons bij haar thuis in Brussel. Bij een van die gelegenheden kwam ze onder de bekoring van de jonge leider van het Verdinaso (Verbond van Dietse Nationaal-Solidaristen). Hij beantwoordde niet aan de clichés van onbehouwenheid en cultuurbarbarij die radicaal-rechtse volksmenners, voorstanders van de Nieuwe Orde, opgekleefd kregen. De katholieke vrijgezel Van Severen was integendeel een elegante en schrandere man van cultuur, die niet blind bleef voor de kwaliteiten van Rachel Baes. (...)"

Jan Braet, Meisjes van Margritte - n.a.v. de tentoonstelling Baes-Graverol te Antwerpen, in: Knack, 24 april 2002, pp. 64-65

"(...) In 1936 ontmoette Rachel Baes haar grote liefde voor het eerst in een van de talrijke 'politico-literaire cenakeltjes' in Brussel, een netwerk van salons waar politici, diplomaten, kunstenaars en aristocraten politieke overtuigingen uitwisselden en strategieën bedisselden. In de woelige jaren dertig, in een sfeer van smeulende onzekerheid en ontevredenheid, zeker onder de burgerij, staken een aantal radicale voorstanders van een autoritaire aanpak de kop op. Antisemitisme, een vereniging met een fascistische uitstraling en het voornemen een oligarchie als maatschappijmodel op te leggen, vormden geen hinder voor de populariteit van Van Severen en zijn Verbond van Diets Nationaal-solidaristen (kortweg Verdinaso). Hij pleitte voor een 'dictatuur van de geestespartij' - de massa was te dom om 'hogere waarden' te vatten - en hij zag zichzelf, een opportunist en fantast, in het zicht van de oorlog en nadat het Verdinaso zijn scherpste kanten had bijgevijld, als de redder des vaderlands. (...)"

Jos Borrè, Naamloos en vergeten. Het tragische leven van de Brusselse kunstenares Rachel Baes, in: De Morgen, 25 september 2002, p. 22 (n.a.v. een recensie van Patrick Spriet, Een tragische minnares...).

"Dans ces années survient aussi de façon un peu marginale mais explicable son étonnante amitié avec Joris Van Severen (1894-1940). [...] Comment peut-on alors expliquer la relation d'une artiste surréaliste avec un dirigeant politique tout à fait de droite? [...] Rachel Baes a fait sa connaissance en 1935-36 lorsqu'il habitait à Sint-Michiels [...] de laquelle il dirigeait le mouvement solidariste flamand qu'il fondé en 1931, le Verdinaso. [...] Le 5 août 1965, lorsqu'elle eut publié son livre Joris Van Severen. Une âme, Rachel Baes m'écrivit: Vous aurez constaté que Joris van Severen n'était nullement un 'passéiste' comme on veut le faire croire; ni un flagorneur de vieilles baronnes ou duchesses, mais un homme d'avant-garde, un grand moderne. [...] Elle n'y traite pas du dirigeant ni de l'idéal politique de Van Severen [et elle ne le dénonce pas mais l'excuse, et cela sur plus de 300 pages pleine de la vénération]."(...)

Fernand Bonneure, L'artiste peintre Rachel Baes (1912-1983), in: Septentrion, jg. 12, december 1983, pp. 91-93.

"Joris van Severen, fut le dirigeant-fondateur dans les années 30 du mouvement fasciste Verdinaso (Verbond van Dietse Nationaal-Solidaristen /Alliance des nationaux-solidaristes Thiois) et de la Nieuwe Marsrichting. Actuellement la mouvance nationale-populaire est le tronc commun de l'en-semble des organisations nationalistes. Dans cette mouvance se retrouvent des activistes provenant de groupes d'obédiences diverses: nationale-révolutionnaire, néo-nazie, nostalgique de l'Ordre nouveau, ultra-libérale, catholique intégriste, païenne... Elle se revendique du nationalisme thiois qui prône la fondation des 'Grands-Pays-Bas', c'est-à-dire l'unification des trois Flandres: la Flandre belge, française et hollandaise (et dans certains cas même la Wallonie). L'idéologue fasciste de Joris van Severen est toujours adulé par l'organisation de jeunesse L'Oranjejeugd."

"(...) Je me définis aussi comme Thiois de langue romane, ce qui me semble traduire cette identité celto-germanique latinisée: la langue française m'est aussi une patrie. Elle me paraît à même de constituer un efficace barrage au déferlement du "Basic English" et de la sous-culture universaliste. Le rêve thiois, celui de Joris van Severen, un vrai preux (et parfait francophone!), et de son continuateur l'inclassable Louis Gueuning, cette nostalgie des Pays-Bas Belgique, est aussi mien. Je suis convaincu, comme Gueuning, que Bra-bançons, Limbourgeois, Hollandais, Zeelandais, Hennuyers, Namurois, Lié-geois et Luxembourgeois, sans oublier les Picards et les Alsaciens con-stituent un ensemble lié par une histoire prestigieuse, celle de la Lotharingie et des Ducs de Bourgogne. Fidèle au principe monarchique - par essence anagogique car il élève l'homme -, je me range résolument parmi les Im-périaux. L'Empire, le Rijk pour parler thiois, est seul à même de sauve-garder autonomies et patries charnelles, de transcender et de respecter la mosaïque des ethnies. Je précise que cette vision est aux antipodes du cosmopolitisme niveleur et du métissage planétaire dont des médias sti-pendiés se font les propagandistes. De même, la monarchie est la meilleure digue à élever contre les dérives totalitaires.(...)"

"(...) Côté flamand, un tel projet ressusciterait l'idée de l'Etat Thiois cher avant-guerre à Joris van Severen, dont le mouvement s'inscrivait dans la montée des fascismes en Europe. Figure altière, autoritaire, contrastée, Joris van Severen se faisait le chantre de la 'réunification' des dix-sept provinces écartelées par les guerres de religion au XVIe siècle. Cette tendace 'orangiste' fut toujours minoritaire au sein du mouvement flamand. L'un des derniers à la représenter fut dans les années soixante le ministre socialiste flamand Hendrik Fayat. Côté Néerlandais, la recomposition des 'Pays-Bas unis' peut trouver des sympathies dans les provinces catholiques du sud (...)"

Pierre-André Chanzy, La Flandre à l'heure de Maastricht, in: l'Humanité (Frankrijk), 20 mei 1997.

"(...) De politieke implicaties van nogal wat kunstwerken uit de jaren dertig laten zich moeilijk in eenduidige termen vatten. De belangrijkste modernistische fotograaf Willy Kessels maakte in 1932 beroemd geworden foto's tijdens het draaien van de 'linkse' film Misère au Borinage (...); enkele jaren later maakte hij echter ook het bekende portret van de rechtse Verdinasoleider Joris van Severen (...). De klare lijn van zijn foto's van naakten, moderne gebouwen of objecten was blijkbaar vlot in overeenstemming te brengen met het afgelijnde denken van al die welgevormde Nieuwe Orde-figuren. In een wereld op drift was zelfs het modernisme een kracht geworden die orde en structuur kon verlenen. Vooruitstrevend, idealistisch, anti-individualistisch, helder en technologisch verfijnd - zo bekeken was het modernisme zelfs dé uitgelezen stijl voor de Nieuwe Orde. (...)

Geert Buelens, Van Ostaijen tot heden. Zijn invloed op de Vlaamse poëzie, Van Tilt, Nijmegen, 2002, p. 409.